Μικροί, αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες: Η Ελλάδα στον χορό της πυρηνικής ενέργειας;

Οι SMRs είναι μικρότερες, πιο ευέλικτες εκδόσεις των παραδοσιακών πυρηνικών αντιδραστήρων, με ισχύ μέχρι 300 μεγαβάτ —περίπου το ένα τρίτο ενός κλασικού αντιδραστήρα. Κατασκευάζονται σε εργοστάσια, μεταφέρονται τμηματικά και συναρμολογούνται επί τόπου, μειώνοντας έτσι το κόστος και τον χρόνο εγκατάστασης. Διαθέτουν ενισχυμένα παθητικά συστήματα ασφαλείας, παράγουν λιγότερα απόβλητα και μπορούν να υποστηρίξουν τόσο ηλεκτροπαραγωγή όσο και παραγωγή υδρογόνου ή αφαλάτωση νερού.

Η διεθνής συγκυρία

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δώσει την πολιτική συναίνεσή της σε ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάπτυξης των SMRs, ιδρύοντας την European SMR Alliance με στόχο την εγκατάσταση των πρώτων μονάδων έως τη δεκαετία του 2030 . Ήδη, χώρες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ιταλία προχωρούν σε προγράμματα ανάπτυξης ή πιλοτικές εγκαταστάσεις, ενώ το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Τουρκίας (Ακούγιου) αναμένεται να τεθεί δοκιμαστικά σε λειτουργία στα τέλη του 2025.

Η θέση της Ελλάδας

Αν και η Ελλάδα δεν διαθέτει πυρηνική παράδοση, η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει δηλώσει ανοιχτά ότι η επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα χωρίς την πυρηνική ενέργεια είναι εξαιρετικά δύσκολη. Η χώρα συμμετέχει πλέον ως παρατηρητής στην European Nuclear Alliance και έχει ήδη εντάξει δύο ελληνικές εταιρείες, την Eunice Energy Group και την TREK Development, στη διεθνή συμμαχία των SMRs. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την πρώτη οργανωμένη είσοδο της Ελλάδας στην κοινότητα της πυρηνικής τεχνολογίας.

Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμα καμία επίσημη κυβερνητική απόφαση για κατασκευή πυρηνικών υποδομών ή χωροθέτηση εγκαταστάσεων. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο επίπεδο της έρευνας, της τεχνογνωσίας και της διπλωματικής συμμετοχής στα ευρωπαϊκά fora.

Οικονομικά και περιβαλλοντικά διλήμματα

Οι υποστηρικτές των SMRs τονίζουν την ασφάλεια, την ευελιξία και το χαμηλότερο αρχικό κόστος τους, καθώς και την εξαιρετικά μικρή έκλυση διοξειδίου του άνθρακα. Από την άλλη πλευρά, οργανώσεις όπως το WWF εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις, υποστηρίζοντας ότι η τεχνολογία παραμένει ακριβή και λιγότερο αποδοτική από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου το ηλιακό και αιολικό δυναμικό υπερβαίνει κατά πολύ τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η πυρηνική ενέργεια αντιμετωπίζεται περισσότερο ως συμπληρωματική τεχνολογική επιλογή παρά ως κύρια πηγή.

Οι χώρες πρωτοπόροι 

Οι χώρες που πρωτοστατούν στην παραγωγή και εγκατάσταση μικρών αρθρωτών πυρηνικών αντιδραστήρων (SMRs) είναι κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα, η Ρωσία, η Γαλλία και η Νότια Κορέα. Αυτές οι χώρες έχουν επενδύσει σημαντικά στην ανάπτυξη και εμπορική λειτουργία SMRs, με την Κίνα να ξεχωρίζει πρόσφατα για την εμπορική παραγωγή μικρών αντιδραστήρων και την ταχεία κατασκευή πολλών μονάδων.
Επιπλέον, στην Ευρώπη χώρες όπως η Γαλλία, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Τσεχία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία επενδύουν ενεργά σε SMRs και προετοιμάζονται για εγκαταστάσεις έως το 2050, αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή πολιτική στήριξης και τα μεγάλα προγράμματα χρηματοδότησης.
Συνολικά, η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης των SMRs, αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια χάρη στις επενδύσεις και την τεχνολογική καινοτομία αυτών των μεγάλων παικτών.

Παραδείγματα χρήσης 

•Rolls-Royce SMR (Ηνωμένο Βασίλειο): Μονάδα 470 MW, καλύπτει ενέργεια για 1 εκατομμύριο σπίτια, με διάρκεια ζωής 60 χρόνια και πολύ μικρό χώρο εγκατάστασης.
•Παραδοσιακοί αντιδραστήρες όπως τα εργοστάσια Temelín και Dukovany στην Τσεχία, με μεγάλες μονάδες που καλύπτουν μέχρι το 1/3 της εθνικής ζήτησης.
•Στην Αμερική, οι SMRs αναπτύσσονται με στόχο την κάλυψη μίας ευρείας γκάμας ενεργειακών αναγκών με γρήγορη εξέλιξη μονάδων.

Σύγκριση τελικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας απο SMRs και από ορυκτά καύσιμα.

Η τιμή ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από Μικρούς Αρθρωτούς Πυρηνικούς Αντιδραστήρες (SMRs) εκτιμάται ότι έχει μεταβλητό κόστος λειτουργίας περίπου 15-30 ευρώ ανά μεγαβατώρα (€/MWh) σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε πρόσφατα και αφορά την ελληνική αγορά. Αντίθετα, η σημερινή τιμή λιανικής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο στην Ελλάδα κυμαίνεται κατά μέσο όρο γύρω στα 90-166 ευρώ ανά μεγαβατώρα (0,09 έως 0,166 €/kWh), ανάλογα με το τιμολόγιο και τον πάροχο.
 

Οι μικροί αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες προσφέρουν πολύ πιο σταθερό και χαμηλό μεταβλητό κόστος λειτουργίας, γεγονός που μπορεί να κάνει την ηλεκτρική ενέργεια πιο φθηνή σε βάθος χρόνου, αποφεύγοντας τις διακυμάνσεις των τιμών καυσίμου που χαρακτηρίζουν το φυσικό αέριο. Η μελέτη δείχνει ότι η ενσωμάτωση SMRs σε ένα δίκτυο μπορεί να μειώσει τις τιμές του ρεύματος έως και 25% μακροπρόθεσμα.

Πλεονεκτήματα ασφαλείας των SMRs

•Παθητικά συστήματα ασφαλείας: Οι SMRs έχουν σχεδιαστεί να λειτουργούν με παθητικά μέτρα ασφαλείας που βασίζονται σε φυσικά φαινόμενα όπως φυσική κυκλοφορία, βαρύτητα και αυτοσυμπίεση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να αυτορυθμίζονται και να απενεργοποιούνται χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση ή εξωτερική τροφοδοσία ενέργειας, μειώνοντας τον κίνδυνο ατυχήματος και ανεξέλεγκτης έκλυσης ραδιενέργειας.

•Μικρότερο μέγεθος και αρθρωτός σχεδιασμός: Λόγω του μικρότερου μεγέθους και του ενιαίου δοχείου που περιλαμβάνει τον πυρήνα και τα συστήματα ασφαλείας, μειώνονται οι πιθανότητες αστοχιών σε σύνθετα εξαρτήματα. Η συμπαγής και μονολιθική κατασκευή ενισχύει την ανθεκτικότητα του αντιδραστήρα σε εξωτερικούς κινδύνους όπως σεισμοί, πυρκαγιές ή κατολισθήσεις.
 
•Μικρότερη ραδιενεργή ποσότητα: Τα ραδιενεργά απόβλητα των SMRs είναι σημαντικά μικρότερα συγκριτικά με τους μεγάλους αντιδραστήρες, περιορίζοντας τις συνέπειες πιθανών ατυχημάτων και διευκολύνοντας τη διαχείριση αποβλήτων.

•Πιο γρήγορη εγκατάσταση και έλεγχος: Η προκατασκευή των SMRs σε εργοστάσια και η γρήγορη συναρμολόγηση στον τόπο λειτουργίας επιτρέπουν καλύτερο ποιοτικό έλεγχο και μικρότερους χρόνους κατασκευής, μειώνοντας τα ρίσκα που σχετίζονται με πολύχρονα έργα εγκατάστασης.

•Αυξημένη αυτοματοποίηση: Οι SMRs ενσωματώνουν υψηλό βαθμό αυτοματοποίησης λειτουργιών, μειώνοντας την ανάγκη ανθρώπινης παρέμβασης και συνεπώς την πιθανότητα ανθρώπινου λάθους που μπορεί να οδηγήσει σε ατύχημα.

Διαβάστε περισσότερα: