Μπορεί η Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ναυτικά μίλια;

Ένα από τα πολλά θέματα που σχετίζονται με τις διεθνείς σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, για πολλούς ίσως το σημαντικότερο και ζωτικής σημασία, είναι αυτό της επέκτασης των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από τα 6 ναυτικά μίλια που είναι σήμερα στα 12. Στον ιδωτικό αλλά και τον δημόσιο λόγο άκουγονται διαφορετικές απόψεις που τείνουν να υπερτονίζουν άλλοτε τα θέτικα και άλλοτε τα αρνητικά μιας τέτοιας ενδεχόμενης κίνησης πράγμα που ορισμένες φορές αποσπά την προσοχή των ακροατών από το βασικό ζήτημα. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το ποια πλευρά έχει δίκιο σε αυτήν την διαφωνία.

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας

Πρέπει να τονίσουμε ότι η μόνη διεθνής σύμβαση που υπάρχει σχετικά με το δίκαιο της θάλασσας είναι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών που υπεγράφη στο Μοντέγκο Μπαίυ στις 10 Δεκεμβρίου του 1982. Σε αυτή την σύμβαση, στο άρθρο 3 αναφέρεται ξεκάθαρα το εύρος της χωρικής θάλασσας κάθε κράτους. Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι "κάθε Κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια, μετρούμενα από γραμμές βάσεως καθοριζόμενες σύμφωνα με την παρούσα Σύμβαση." Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι κάθε χώρα μπορεί χωρίς να ρωτήσει κανέναν να οριοθετήσει τα χωρικά της ύδατα όσο θέλει μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια. Τί γίνεται λοιπόν με το ζήτημα Ελλάδας και Τουρκίας; 

Τα επιχειρήματα της Τουρκίας

Το πρώτο επιχείρημα που χρησιμοποιούν οι υποστηρικτές της θέσης ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, είναι ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει την σύμβαση αυτή. Πράγματι η Τουρκία είναι μια από τις 15 χώρες που δεν έχουν υπογράψει την σύμβαση! Αυτό όμως ουσιαστικά δεν έχει καμία σημασία γιατί η σύμβαση αυτή είναι το νομικό αποτέλεσμα των εθιμικών κανόνων που ίσχυαν έτσι κι αλλιώς για πολλές δεκαετίες. Δηλαδή, η σύμβαση του μοντέγκο μπαίυ ήρθε να αντικαταστήσει μια παλαιότερη εθιμική έννοια του 17ου αιωνα, αυτη "της ελευθερίας των θαλασσών" στην οποία είχε καθιερωθεί πως ύδατα κυριαρχίας των κρατών ήταν ως τα 3 ν.μ. Πρακτικά όμως λόγω των προκλήσεων που δημιουργήθηκαν με το πέρασμα των ετών οι χώρες άρχισαν να επεκτείνουν τα χωρικά τους ύδατα και τελικά χωρίς κάποια συμφωνία μέχρι το 1967, 15 χρόνια πριν την υπογραφή της σύμβασης δηλαδή, μόνο 25 χώρες είχαν διατηρήσει τα 3ν.μ ως όριο, 66 είχαν επεκτείνει την κυριαρχία τους στα 12ν.μ ενώ 8 χώρες την είχαν επεκτείνει στα 200 ν.μ. Στην ουσία δηλαδή η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών ήρθε να διατυπώσει σε νόμο και να οριοθετήσει αυτό που έτσι κι αλλιώς ίσχυε. Άλλωστε και το διεθνές δικαστήριο στην κρίση του επί της "Υπόθεσης για την Υφαλοκρηπίδα της Βόρειας Θάλασσας", τόνισε ότι για να θεωρηθεί μια πρακτική ως εθιμικός κανόνας απαιτούνται τρία πράγματα: α) η πρακτική οφείλει κατά κανόνα να είναι συχνή και εκτεταμένη πράγμα που τα 12ν.μ όπως είδαμε παραπάνω είναι και τα δύο, β) να λαμβάνει χώρα επί μακρό χρονικό διαστημα κι επίσης όπως είδαμε, τα 12 ν.μ άρχισαν να λαμβάνουν χώρα από τον 17ο αιώνα, και γ) να είναι σχετικά ομοιόμορφη και συνεπής και φυσικά με 168 χώρες να έχουν ψηφίσει την ίδια σύμβαση δεν υπάρχει αμφιβολία επ'αυτού. Επομένως το επιχείρημα πως επειδή η Τουρκία δεν έχει υπογράψη την σύμβαση δεν οφείλει να τηρεί και κάποιους κανόνες, φαίνεται να μην ευσταθεί.

Πέμε τώρα στο επιχείρημα της Τουρκίας ότι αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ν.μ. το Αιγαίο θα μετατραπεί σε «ελληνική λίμνη» θίγοντας έτσι τουρκικά ζωτικά συμφέροντα. Εδώ πρέπει να δούμε ποια είναι τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας που υποτίθεται ότι θίγονται. Αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ το ίδιο μπορεί κάλλιστα να κάνει και η Τουρκία, όπως έχει ήδη κάνει μάλιστα στην Μαύρη Θάλασσα. Για να το πούμε πιο αναλυτικά, με το σημερινό καθεστώς των 6 ν.μ η χώρα μας κατέχει το 43.3% του αρχιπελάγους και η Τουρκία 7.5% ενώ τα υπόλοιπα αποτελούν διεθνή ύδατα. Αν και οι δύο χώρες πάνε στα 12ν.μ η Ελλάδα θα κατέχει το 71.2% και η Τουρκία το 8.7%. Μια μικρή μεν αλλά αύξηση της κυριαρχίας της. Και μια αύξηση κυριαρχίας σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ζημιά στα ζωτικά συμφέροντα κάποιας χώρας. Μα τώρα θα μου πείτε η Ελλάδα  θα αποκτήσει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό. Πράγματι είναι έτσι αλλά να μην ξεχνάμε ότι στα ελληνικά νησιά κατοικοί το 13.88% του πληθυσμού της Ελλάδας ενώ στα νησιά της Τουρκίας μόλις το 0.018% του πληθυσμού της. Στο θέμα της ναυσιπλοίας τώρα που αν περιοριστεί μπορεί να χαρκτηστεί ως ζημιά ζωτικών συμφερόντων πρέπει να αναφέρουμε ότι η σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ στο άρθρο 17 προβλέπει την αβλαβή διέλευση, δηλαδή διέλευση εντός χωρικών υδάτων άλλη χώρας χώρις οπλισμό ή απειλιτικές διαθέσεις και στο άρθρο 38 την πορεία διέλευσης (πορεία τράνζιτ) δηλαδή "την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και της υπέρπτησης μόνο για το σκοπό του συνεχούς και ταχέως διάπλου του στενού μεταξύ ενός τμήματος ανοικτής θάλασσας ή μιας αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και ενός άλλου τμήματος ανοικτής θάλασσας ή μιας αποκλειστικής οικονομικής ζώνης." Επομένως όπως γίνεται φανερό η τουρκική ναυσιπλοία δεν θα έχει κανένα πρόβλημα.

Το επόμενο επιχείρημα της Τουρκίας είναι ότι χρειάζεται συναίνεση των παράκτιων κρατών για ενέργειες σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες. Σύμφωνα με το άρθρο 122 της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το Αιγαίο όντως αποτελεί κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα. Σύμφωνα με το άρθρο 123 όμως, τα παράκτια κράτη σε τέτοιες θάλασσες θα πρέπει (should) να συνεργάζονται μεταξύ τους αποκλειστικά σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, αλιείας και διαχείρισης των ζώντων πόρων και θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας και όχι στην άσκηση άλλων δικαιωμάτων.

Σε ένα ακόμη επιχείρημά της η Τουρκία ισχυρίζεται ότι συστηματικά και επίμονα αρνείται το δικαίωμα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. κι έτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί με τον νομικό όρο του «επίμονου αντιρρησία» (Persistent Objector) έναντι του οποίου δεν ισχύει ο γενικός εθιμικός κανόνας. Η Τουρκία όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί έτσι αφού όπως είπαμε, εκτός από τις πολλές δηλώσεις υπέρ της επέκτασης που έχει κάνει, έχει ήδη επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα σε Εύξεινο Πόντο και Μεσόγειο σε 12 ν.μ. χωρίς βέβαια να ζητήσει τη συγκατάθεση των γειτονικών χωρών.

Σε ένα τελευταίο επιχείρημα η Τουρκία ισχυρίζεται ότι οι ελληνικές θέσεις διακρίνονται από ασυνέπεια, καθώς στις προηγούμενες διασκέψεις του Ο.Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1958 υποστήριζε τα 3 ν.μ. ως όριο των χωρικών υδάτων και τα 6 ν.μ. το 1960. Πράγματι η Ελλάδα παλαιότερα είχε ταχθεί υπέρ της μεγαλύτερης δυνατής ελευθερίας στις θάλασσες και κατά του ορίου των 12 ν.μ. Αυτό το είχε κάνει για να μην εμποδίζεται ο μεγάλος στόλος των ελληνικών ποντοπόρων πλοίων δεδομένου ότι τότε δεν είχε δημιουργηθεί ακόμα η έννοια της διέλευσης τράνζιτ που είπαμε προηγουμένως. Από την στιγμή της δημιουργίας της όμως το ζήτημα λύθηκε και έτσι η Ελλάδα τελικά υπέγραψε την σύμβαση.  

Όπως μπορούμε να διακρίνουμε από τις διεθνείς συμβάσεις και τις εθιμικές πρακτικές μπορούμε να βγάλουμε πολλά συμπεράσματα σχετικά με το η χώρα μας δικαιούται να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ. Φυσικά η ανεξάρτητη μελέτη καθενός από εσάς μπορεί να προσφέρει ακόμη περισσότερα συμπεράσματα. Κάπου εδώ να πούμε ότι σε αυτό το άρθρο εξετάσαμε το νομικό ζήτημα της επέκτασης και όχι το αν είναι δίκαιη ή ηθική μια τέτοια πράξη δεδομένου ότι αυτό είναι ένα πολιτικό ζήτημα και ο καθένας θα το κρίνει ανάλογα με τις πολιτικές του πεποιθήσεις.  

Διαβάστε περισσότερα: