Τα Αιολικά πάρκα στα δάση της Ελλάδας και η σύνδεσή τους με εμπρηστικές ενέργειες

 Δυστυχώς κάθε καλοκαίρι η Ελλάδα έρχεται αντιμέτωπη με την ακραία συνθήκη των δασικών πυρκαγιών, με αποτέλεσμα σημαντικό μέρος της να καλύπτεται από άγονες και βραχώδεις εκτάσεις. Συχνά ακούμε να συνδέονται οι πυρκαγιές στα δάση με την ύπαρξη νόμου που επιτρέπει την τοποθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων σε καμένες εκτάσεις και με εμπρηστικές ενέργειες. Όμως έχουν οι τοποθετήσεις αυτές λογική βάση;

Τα πρώτα αιολικά πάρκα και οι πρώτες αντιδράσεις

Το πρώτο αιολικό πάρκο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη ήταν το Αιολικό Πάρκο Κύθνου που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1982 και λειτούργησε για 30 περίπου χρόνια. Σήμερα η χώρα διαθέτει αιολικές εγκαταστάσεις κατανεμημένες σε πολλές περιοχές φτάνοντας να παράγει 4534 MW αιολικής ενέργειας εν έτει 2022. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που η κατασκευή αιολικών πάρκων έχει φέρει αντιδράσεις στην τοπική κοινότητα και έχει απασχολήσει τα δικαστήρια. Για παράδειγμα το αιολικό πάρκο στη θέση «Περγαντί» στη Βόνιτσα προκάλεσε την αντίδραση της «Κίνηση Πολιτών για την Προστασία των Βουνών της Αιτωλοακαρνανίας», σύμφωνα με την οποία, η οδοποιία που απαιτούσε το έργο ισοπέδωσε την κορυφογραμμή των Ακαρνανικών Ορέων. Επίσης, το Αιολικό Πάρκο Παναχαϊκού, στο ομώνυμο όρος της Αχαΐας, έχει δεχθεί πολλά πυρά καθώς κάποιες από τις εγκαταστάσεις του πρόκειται να τοποθετηθούν σε περιοχή Natura, δηλαδή ζώνη ειδικής προστασίας όπου διέρχονται απειλούμενα είδη.

Τι προβλέπει ο νόμος για τη δημιουργία αιολικών πάρκων σε δασικές εκτάσεις;

Ο νόμος 998/1979 (όπως τροποποιήθηκε με τον νόμο 4951/2022), ορίζει ότι δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε επέμβαση που μεταβάλλει των προορισμό των δασών και των δασικών εκτάσεων εκτός από συγκεκριμένα επιτρεπόμενα έργα που περιγράφονται στα άρθρα 45-47 και αφορούν έργα εθνικής άμυνας, διανοίξεις δημόσιων οδών ή κατασκευή και εγκατάσταση αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαϊκών προϊόντων, δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και έργων ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. 

 Επομένως, η εγκατάσταση αιολικών πάρκων και των συνοδών τους έργων (π.χ. δρόμοι) επιτρέπεται εντός δασών και δασικών εκτάσεων, όμως μόνο ως εξαιρετικό μέτρο και μόνο ύστερα από ειδική μελέτη και άδεια. Για την έγκριση του έργου εξετάζεται η συμβατότητα του με τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και η ανυπαρξία άλλων διαθεσίμων δημοσίων εκτάσεων που να μην προστατεύονται με τον νόμο. Επίσης, μελετώνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τίθενται σχετικοί όροι και περιορισμοί (οι σχετικές διατάξεις βρίσκονται στο άρθρο 45, παρ. 3 και το άρθρο 53, παρ. 3). .

 Σημαντικό είναι ότι, σύμφωνα με τον νόμο, κάθε επιτρεπτή επέμβαση σε δάσος ή δασική έκταση βαρύνει τον δικαιούχο με την υποχρέωση αναδάσωσης ή δάσωσης έκτασης ίσου εμβαδού με εκείνη στην οποία εγκρίθηκε η επέμβαση. Η έκταση αυτή βρίσκεται στην ίδια περιοχή ή σε διπλανή της ή, ελλείψει αυτής στην ίδια διοικητική ενότητα. Η αναδάσωση ή δάσωση διενεργείται από τον δικαιούχο της επέμβασης. Εάν εγκαταλειφθεί η ολοκληρωθεί το έργο, η έκταση επανέρχεται στην προηγούμενη κατάσταση. Η μη συμμόρφωση με τον νόμο επιφέρει κάθειρξη και χρηματικές ποινές.

Τι προβλέπεται για τις αναδασωτέες εκτάσεις;

Σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 117 παρ. 3) δάση και δασικές εκτάσεις που καταστρέφονται από πυρκαγιά ή με άλλον τρόπο αποψιλώνονται, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέα και αποκλείεται να διατεθούν για άλλον σκοπό. Το Συμβούλιο της Επικρατείας στην απόφαση ΕΑ 561/2004 έκρινε ότι επέμβαση στις αναδασωτέες εκτάσεις, λόγω της απόλυτης προστασίας τους επιτρέπεται μόνο στο τελείως απαραίτητο μέτρο και μόνο μετά την πραγματοποίηση της αναδάσωσης, αφού δηλαδή η καταστραφείσα έκταση ανακτήσει τη δασική μορφή της. Γι αυτό και στη συγκεκριμένη περίπτωση ανέστειλε την εκτέλεση απόφασης εγκατάστασης αιολικού σταθμού παραγωγής ενέργειας σε αναδασωτέα έκταση του Δήμου Τροιζήνας.

Επιπλέον, στην απόφαση 2474/2011 το Συμβούλιο της Επικρατείας τόνισε τη σημαντικότητα να παραμείνει αμετάβλητος ο δασικός χαρακτήρας αναδασωτέας έκτασης και με αυτό το κριτήριο επέτρεψε τη λειτουργία αιολικού πάρκου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και στην απολύτως αναγκαία έκταση υπό τον αυστηρό όρο με την ολοκλήρωση του έργου γίνει η αποκατάσταση της περιοχής.

Τι προβλέπεται για τις περιοχές Natura;

Η διενέργεια επεμβάσεων στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura, επιτρέπεται με τον ίδιο νόμο, εφόσον είναι σύμφωνη με τα ειδικότερα προεδρικά διατάγματα και τις υπουργικές αποφάσεις προστασίας. Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες 92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ ορίζουν ότι η αδειοδότηση αιολικών πάρκων σε τέτοιες περιοχές εξετάζεται κατά περίπτωση μετά από την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του κάθε έργου, λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις ανεμογεννήτριες περιορίζει την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ορυκτά καύσιμα και έτσι συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος, την μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής που απειλούν ήδη τις περιοχές Natura. Επομένως, όπως κρίθηκε και από το Συμβούλιο της Επικρατείας (απόφαση 2242/2020), οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες δεν απαγορεύουν απόλυτα την εγκατάσταση αιολικών σταθμών στις ζώνες Natura αλλά επιβάλλουν την στάθμιση του κινδύνου και του οφέλους ενός τέτοιου έργου στο σχέδιο προστασίας των περιοχών. 

  Κλείνοντας λοιπόν, έπειτα από την μελέτη των σχετικών νόμων, Ευρωπαϊκών Οδηγιών και δικαστικών αποφάσεων για την αδειοδότηση αιολικών εγκαταστάσεων σε δασικές εκτάσεις δεν προκύπτει κάποια διαφοροποίηση ως προς την ευκολία αδειοδότησης ή εγκατάστασης ενός αιολικού πάρκου σε μια συγκεκριμένη περιοχή που θεωρείται δασική, εάν αυτή έχει καεί. Αντιθέτως, αν υπάρχει κάποια διαφοροποίηση αυτή είναι η αύξηση της δυσκολίας και των προϋποθέσεων αδειοδότησης και εγκατάστασης μετά την πυρκαγιά, διότι στην περιοχή, είτε στα σημεία που θα γίνει η επέμβαση για την εγκατάσταση είτε γύρω από αυτά, θα υφίσταται πλέον η ανάγκη πιο προσεκτικής διαχείρισης ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την αποκατάσταση της δασικής βλάστησης που κάηκε. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει κανένας λόγος ή κίνητρο να καεί μια δασική έκταση για να πραγματοποιηθεί μια εγκατάσταση, αφού αυτή η εγκατάσταση επιτρέπεται ούτως ή άλλως να υλοποιηθεί στη δασική έκταση. 

Διαβάστε περισσότερα: