Η ζωή των γυναικών στο Ιράν πριν το 1979 και η “Μαύρη Παρασκευή” που τα άλλαξε όλα

Παρά την θλιβερή σημερινή πραγματικότητα υπήρξαν περίοδοι στην ιστορία του Ιράν που οι γυναίκες ήταν σχετικά ελεύθερες να χαράξουν το δικό τους μονοπάτι. Την περίοδο που βασίλευε η Περσική Δυναστεία των Παχλαβί (1925-1979) το Ιράν ήταν από πολλές απόψεις πιο προοδευτικό από ορισμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα και εξασφάλιζε διευρυμένα δικαιώματα και ευκαιρίες για τις γυναίκες της εποχής.

Eκπαίδευση, εργασία και ενδυματολογικές συνήθειες

Στη δεκαετία του 1920, τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν άρχισαν να σημειώνουν σημαντική πρόοδο προς την ισότητα των φύλων. Η εκπαίδευση έγινε δωρεάν τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια, ενώ το πρώτο πανεπιστήμιο του Ιράν επέτρεψε την εγγραφή γυναικών. Μέχρι το 1978 το ένα τρίτο των φοιτητών πανεπιστημίου ήταν γυναίκες και δύο εκατομμύρια γυναίκες ανήκαν στο εργατικό δυναμικό με περισσότερες από 146000 στη δημόσια διοίκηση.  

Τη δεκαετία του 1930 με νόμο που αποσκόπευε στον εκμοντερνισμό του Ιράν το πέπλο απαγορεύτηκε και η αστυνομία κατέβαζε βίαια τις μαντίλες των γυναικών! Οι Ιρανές γυναίκες εκείνη την εποχή ακολουθούσαν τις τάσεις της μόδας, καλλωπίζονταν και βάφονταν. Ντύνονταν όπως οι γυναίκες της Δύσης, με φωτεινά χρώματα και επιλογές που άφηναν ακάλυπτο δέρμα, όπως μίνι φούστες και φορέματα.

Συμμετοχή στα κοινά

Το 1942 ξεκίνησε το Ιρανικό Κόμμα Γυναικών και παρά τα αρκετά εμπόδια άσκησε μαζί με γυναικείες οργανώσεις πιέσεις για τα δικαιώματα των γυναικών. Η Οργάνωση Ιρανών Γυναικών, το Γυναικείο Κόμμα, η Δημοκρατική Οργάνωση των Γυναικών και το Γυναικείο Προοδευτικό Κίνημα πέτυχαν τελικά στις προσπάθειές τους όταν ο Σάχης τους παραχώρησε το δικαίωμα ψήφου και εκλογής στο κοινοβούλιο στις 26 Φεβρουαρίου 1963. 

Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν αργότερα το ίδιο έτος, εξελέγησαν έξι γυναίκες, ενώ άλλες δύο διορίστηκαν στη Γερουσία. Την ίδια δεκαετία ψηφίστηκε μία σειρά νόμων που εισήγαγε σημαντικές αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο, όπως η αύξηση της ελάχιστης ηλικίας γάμου από τα 13 στα 18, και η δυνατότητα αίτησης διαζυγίου και επιμέλειας παιδιών από τη γυναίκα. Μέχρι το 1978, την παραμονή της επανάστασης του Ιράν, 22 γυναίκες κάθονταν στο κοινοβούλιο και 333 γυναίκες υπηρέτησαν σε εκλεγμένα τοπικά συμβούλια.  

Η "Μαύρη Παρασκευή" της Ιρανικής Επανάστασης

Παρά τα βήματα εκσυγχρονισμού, η αυταρχική διακυβέρνησή του Σάχη, τα φαινόμενα διαφθοράς, η ανάμειξη ξένων δυνάμεων καθώς και η δράση της μυστικής υπηρεσίας Σαβάκ με στόχο να επιβληθεί σε όλες τις μορφές πολιτικής αντιπαράθεσης δημιουργούσαν έντονη δυσαρέσκεια. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1978, μια μέρα που έμεινε γνωστή ως «Μαύρη Παρασκευή», ο Σάχης του Ιράν εξαπέλυσε μια σφαγή εναντίον διαδηλωτών με επικεφαλής φοιτητές, εργάτες και αγρότες που απαιτούσαν την πτώση του καθεστώτος. Από πολλές απόψεις, τα γεγονότα εκείνης της ημέρας θεωρήθηκαν το έναυσμα για την Ιρανική επανάσταση που οδήγησε στην απομάκρυνση του Σάχη από τη χώρα.

Η επικράτηση του Αγιατολάχ Χομεΐνί

Δηλώνοντας τον εαυτό του αγγελιοφόρο του Αλλάχ, το όραμα του Αγιατολάχ Χομεϊνί για το Ιράν ήταν μια επιστροφή στις συντηρητικές ισλαμικές αξίες και μια εκκαθάριση των δυτικών επιρροών. Αυτό περιλάμβανε μια οπισθοδρόμηση στα θρησκευτικά πρότυπα που εφαρμόζονταν πριν από χίλια χρόνια. Τα μέτρια δικαιώματα που είχαν επιτύχει οι γυναίκες ανακλήθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Επαγγελματίες απολύονταν μαζικά και ενθαρρύνονταν να αναλάβουν οικιακά καθήκοντα, να φροντίζουν τα παιδιά και τους συζύγους. Γρήγορα, κάθε πτυχή της γυναικείας ζωής τέθηκε υπό αυστηρό κυβερνητικό έλεγχο.

Νέοι νόμοι για τα δικαιώματα των γυναικών

Σχεδόν αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από την επαναστατική κυβέρνηση, οι νόμοι για την προστασία της οικογένειας που είχαν σχεδιαστεί για να παρέχουν στις γυναίκες νομική προσφυγή σε οικογενειακά ζητήματα καταργήθηκαν. Τη θέση τους πήραν νέοι νόμοι:

• Η νόμιμη ηλικία γάμου μιας γυναίκας μειώθηκε στην ηλικία των εννέα ετών.

• Το έγκλημα της μοιχείας (των γυναικών) επέφρερε λιθοβολισμό μέχρι θανάτου.

• Ο Αγιατολάχ Χομεϊνί δήλωσε ότι η τιμή των γυναικών έπρεπε να διατηρηθεί. Για το καλό τους, οι γυναίκες που εμφανίζονταν δημόσια έπρεπε να συνοδεύονται από έναν άνδρα συγγενή ανά πάσα στιγμή και να μπορούν να αποδείξουν τη σχέση τους. Οποιαδήποτε επαφή με μη συγγενείς άνδρες θα μπορούσε να οδηγήσει σε νομική τιμωρία.

• Ο διαχωρισμός των φύλων επιβλήθηκε σε όλες τις πτυχές της ιρανικής ζωής. Στα μέσα μαζικής μεταφοράς, οι γυναίκες έπρεπε από το νόμο να κάθονται στο πίσω μέρος του λεωφορείου, καθώς τα μπροστινά καθίσματα προορίζονταν μόνο για άνδρες επιβάτες.

• Η μαρτυρία μιας γυναίκας μειώθηκε νομικά στο μισό από εκείνη ενός άνδρα.

• Ο οικογενειακός προγραμματισμός θεωρήθηκε από το νέο καθεστώς ως δυτική συνωμοσία για την αποδυνάμωση του Ιράν και οι γυναίκες έχασαν κάθε πρόσβαση σε αυτές τις ζωτικής σημασίας υπηρεσίες υγείας.

• Όλοι οι παιδικοί σταθμοί έκλεισαν, καθώς αποδοκιμάστηκαν ως δυτική συνωμοσία για να «στερήσει από τα παιδιά τη μητρική αγάπη και την ισλαμική ανατροφή».

• Κάθε μουσουλμάνος μπορούσε να παντρευτεί έως και τέσσερις γυναίκες.

• Οι μητέρες έχασαν το δικαίωμα διεκδίκησης επιμέλειας των παιδιών. Μετά από χρόνια αγώνα μπόρεσαν να ανακτήσουν αυτό το δικαίωμα αλλά ακόμη στερούνται το δικαίωμα να διαχειρίζονται τις οικονομικές υποθέσεις των παιδιών τους. Στην πραγματικότητα, οι παππούδες έχουν προτεραιότητα έναντι των μητέρων.

Κώδικας ενδυμασίας και Αστυνομία Ηθών

Μετά την Ιρανική Επανάσταση ψηφίστηκαν νέοι νόμοι που απαγόρευαν τα δυτικά ρούχα και απαιτούσαν οι γυναίκες να παραμένουν πλήρως καλυμμένες από ένα παραδοσιακό ισλαμικό χιτζάμπ δημόσια ανά πάσα στιγμή, χωρίς να φαίνεται ούτε μία τρίχα. Μια ειδική κρατική υπηρεσία δημιουργήθηκε για να επιβάλει τον ηθικό κώδικα ενδυμασίας, να εντοπίζει τυχόν ατέλειες, να συλλαμβάνει και να επιβάλλει ποινές στις παραβάτισσες, η Αστυνομία Ηθών. Παρόλο που κατά την ταραχώδη εκείνη περίοδο άντρες και γυναίκες βγήκαν μαζικά στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την επιβολή του χιτζάμπ και την κατάργηση των επιτευγμάτων των γυναικών οι εξεγέρσεις καταστάληκαν βιαίως. Η Ιρανική Επανάσταση παραμένει έως σήμερα ένα τραγικό παράδειγμα της σύγχρονης ιστορίας για μια εξαιρετικά ταχύτατη ανατροπή κοινωνικών αγώνων και κατάργηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων με την αλλαγή καθεστώτος.

Διαβάστε περισσότερα: